10 mei: Herdenking Kruisvindingkerk

Bescherming

De in oktober 1926 geïnstalleerde pastoor P.R. de Boer van de O.L.V. van Lourdeskerk vertrouwde het eiland toe aan de bescherming van de Heilige Maagd. Zij is immers de Mater Ecclesiæ. Katholieke bewoners van het Noordereiland noemen het daarom wel het Onze-Lieve-Vrouwe-eiland. Ondanks dat wordt ons ‘dorp’ in de Nieuwe Maas tijdens de meidagen van 1940 niet ontzien. 

11 mei 1940

Het is zaterdag 11 mei 1940 als plotseling een Fokker TV, een bommenwerper, laag op het eiland komt aanvliegen. Een Duitse soldaat grist in de Prins Hendriklaan snel zijn hakenkruisvlag van de straat weg. Te laat! De 32-jarige West-Friese kapelaan Nico Commandeur van onze kerk ziet het vliegtuig met de zwart-gerande oranje driehoek: een Nederlander nog wel! 

De piloot laat zijn vijf bommen, bestemd voor de Maasbruggen, te vroeg vallen; ze treffen het eiland. In plaats van het verwachte pinkstervuur wordt het eiland, vanuit de lucht en vanaf de rechter maasoever, aan beide hoofden getroffen door ‘friendly fire’. Een granaat slaat een gat in de kerkkoepel. In de nacht van zaterdag op zondag worden de kerk en veel huizen door de oranje vlammen verwoest. Het had nog veel erger kunnen zijn als de nazi’s niet op het eiland gelegerd waren. 

Wonder

Als op Pinksterzondag de vlammen zijn gedoofd en de as is neergedaald, zijn veel bewoners dakloos. Het eiland telt veel overledenen en gewonden. Op de plaats van onze kerk staat een ruïne. Kapelaan Commandeur loopt verbijsterd rond. Hij loopt door de uitgebrande kerk en komt in de Lourdeskapel. De wandschilderingen zijn beschadigd. Dan ziet hij de grot en het Mariabeeld. Wat een wonder; beide ongedeerd! Nico ziet hierin een duidelijk teken dat de heilige Maria het Noordereiland beschermd.

Bijzondere plaats

Op 14 mei laat het grote Nazi-bombardement van maar 13 minuten de stadsdriehoek in een enorme vuurzee achter. Het zal nog dagen branden. Ons Noordereiland blijft die dag verder onheil bespaard. Mijn familie en andere parochianen van de Laankerk voelen zich erdoor getroost en bemoedigd. Men heeft geen vermoeden dat er kort daarna opnieuw bommen op het eiland zullen vallen. Op woensdag 15 mei vieren veel parochianen de eucharistie in een jeugdhuis in een stemming van dankbaarheid. Dankbaar voor het vermeende einde van de ellende. Dankbaar dat hun Onze-Lieve-Vrouw hen voor een compleet inferno heeft beschermd. Een wonder op zich. De laatste eucharistie in de kerkruïne wordt gehouden op dinsdag 4 juni 1940. Een bijzondere viering want het bruidspaar Selders-Baartmans durft het aan om binnen de afgebrande kerk, in de bijna gave Lourdeskapel hun huwelijk te bevestigen. Een plechtigheid die eigenlijk gepland was in de Pinksterweek. De viering is het tragische slot van de 25-jarige Mariaverering op het Noordereiland. Het is feitelijk ook de uitvaart van de vertrouwde Lourdesparochie. Commandeur: “Na de capitulatie kwamen reeds velen, katholiek of niet-katholiek, met bloemen en kaarsen […] Het katholieke gevoel verwacht heel bijzonder Maria’s bescherming, nu haar beeld te midden der ruïnes bleef staan.”

Heeft Maria, heeft het beeld, hen gered? In elk geval zal haar beeltenis een bijzondere plaats krijgen. Niet alleen in de harten van de gelovigen, maar in een andere parochie op Feijenoord. 

Nieuwe grot

De kerkruïne wordt gesloopt. ‘De’ puin daar, met nog een deel van een granieten zuil en scherven van heiligenbeelden, zal nog lang ons speelterrein zijn. De katholieken van het eiland worden hartelijk opgenomen in de kerk van de H.H. Martelaren van Gorcum aan het Stieltjesplein. De briefjes voor plaatsengeld, kaarsengeld en de man met de ‘Eerbied in Gods huis-sjerp’ zullen ons altijd bijblijven. In die voor ons levensgrote kerk verrijst achter in een nieuwe kopie van de Lourdesgrot. Plechtig wordt het geredde Mariabeeld daarin geplaatst. Het zal nog 14 jaar duren voordat beide parochies fuseren tot één parochie. De kerk heet vanaf dat moment ‘O.L.V. van Lourdes en H.H. Martelaren van Gorcum.’ Een onpraktische lange naam, maar het geeft goed de intentie weer. Tot 1973 zal in de Stieltjeskerk de Maagd Maria bij haar wonderbeeld in de grot vereerd worden. 

De doortocht

Als de bouwkundige staat van de kerk aan het Stieltjesplein geen gebruik meer toelaat wordt deze gesloten en verhuist de inmiddels slinkende parochie onder leiding van pastoor Gerard van Slobbe rond Kerstmis 1974 naar de Stieltjesstraat. Daar op nr. 14 bouwen zij het interieur van een bestaand pand om in een klein gebedshuis. Maria’s mirakel-beeld verhuist mee. 

Met een wonderlijk vooruitziende blik noemt het bestuur die nieuwe kerk ´De Doortocht´. Van daaruit zie je over de Koningshaven het Noordereiland, het Onze-Lieve-Vrouwe-eiland. In 2004 fuseert De Doortocht met de parochie van de H. Kruisvinding aan de Beukendaal en wordt het gebedshuis aan de Stieltjesstraat gesloten. Maria’s beeltenis krijgt voor de derde maal een nieuwe plaats, weliswaar zonder grot, maar toebedeeld in een kapel van de Kruisvinding-kerk. 

Herinnering

In alle eenvoud staat daar in die kleine kapel het ongeschonden Mariabeeld van het in de oorlogsdagen zo geschonden eiland. Niet zo hoog als voorheen, maar op zichthoogte. Nog dichter bij de mensen. Een gedenkplaat in die kapel houdt de namen van de slachtoffers in herinnering en roept op om ook voor hen te bidden, bij Maria als ‘Deur van de hemel’. Mensen steken een kaarsje op bij hun ‘Troosteres der bedroefden’. Daar vinden zij troost in verdriet en lijden. Bidden om gunsten of gewoon om te bedanken. Smeken wellicht een litanie lang om wéér een mirakel. Het beeld is niet bijzonder; een uit miljoenen en heeft van zichzelf geen betekenis, maar gelovigen geven er belang aan; hechten er een wonder aan. Zij blijven via hun ‘Mater Spei’, hun Moeder van de hoop, hun eigen hoop vestigen op nieuw leven. Duizenden eilandbewoners, waaronder mijn familie, ons gezin, hebben de ramp hebben overleefd.
Toch een ‘Wonder van het Noordereiland’. 

2024 – Paul Seesink – www.seesinkweb.nl